Από την Δρ. Σοφία Καλογήρου, Μαιευτήρα-Χειρουργό Γυναικολόγο
Το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) αποτελεί ίσως την πιο κοινή ορμονική διαταραχή των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, ενώ χαρακτηρίζεται από μία σειρά συμπτωμάτων και σημείων, όπως πολυκυστική εμφάνιση των ωοθηκών, αραιομηνόρροια, χρόνια ανωοθυλακιορρηξία, υπερανδρογοναιμία (δασυτριχισμός, ακμή), υπερινσουλιναιμία (παχυσαρκία), με την βασική αιτία του συνδρόμου να παραμένει άγνωστη. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι γυναίκες δεν εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα, ενώ ακόμη και η βαρύτητα των ίδιων συμπτωμάτων δύναται να διαφοροποιείται από ασθενή σε ασθενή, αλλά ακόμη και στην ίδια ασθενή, παρουσιάζοντας μεταβολές με την πάροδο του χρόνου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η μαιευτήρας- χειρουργός γυναικολόγος, κ. Σοφία Καλογήρου, μας εξηγεί γιατί δεν πρέπει να συγχέουμε τις πολυκυστικές ωοθήκες με το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, ενώ υπογραμμίζει τον ρόλο του θεράποντα γυναικολόγου, ο οποίος καλείται να βοηθήσει την γυναίκα να ισορροπήσει ορμονικά για όσο το δυνατό μεγαλύτερο διάστημα, ώστε να απαλλαγεί από τα ενοχλητικά συμπτώματα του ΣΠΩ.
Ποια η διαφορά ανάμεσα στο Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) και στις πολυκυστικές ωοθήκες, όπως συνηθίζουμε να αποκαλούμε τις πολυκυστικής μορφολογίας ωοθήκες;
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) είναι ένα πολυπαραγοντικό σύνδρομο, οι αιτίες του οποίου εντοπίζονται σε γενετικούς και μεταβολικούς παράγοντες. Αντιπροσωπεύει την πιο κοινή αιτία ενδοκρινικής διαταραχής σε γυναίκες γόνιμης ηλικίας. Η πολυπαραγοντικότητά του συνδρόμου καθιστά την κλινική εκδήλωση (σημεία και συμπτώματα) και τη βιοχημεία (εργαστηριακές παραμέτρους) διαφορετική από γυναίκα σε γυναίκα.
Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 4 διαφορετικοί «φαινότυποι» που σχετίζονται με το σύνδρομο, δηλαδή τέσσερις διαφορετικές μορφές με τα δικά τους χαρακτηριστικά γνωρίσματα και συμπτώματα.
Από την άλλη πλευρά, στην πολυκυστική ωοθήκη (PCO) αυτό που απεικονίζεται κατά την υπερηχογραφική εξέταση είναι η ύπαρξη των ωοθυλακίων σε διάφορα στάδια ωριμότητας, χωρίς άλλες παθολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, αυτή η κατάσταση είναι πολύ συχνή σε νεαρά κορίτσια αμέσως μετά την εμμηναρχή. Για τον εντοπισμό μιας πολυκυστικής ωοθήκης, αρκεί ένα απλό υπερηχογράφημα (διακολπικό ή κοιλιακό) μέσω του οποίου είναι δυνατόν να εξακριβωθεί η παρουσία κύστεων (διαμέτρου 4-10 mm) στην ωοθήκη. Οι κύστεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από ωοθυλάκια, που περιέχουν ωάρια, τα οποία κάτω από μια ατελή ορμονική ώθηση, ξεκινούν μια διαταραγμένη ωρίμανση. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι μια πολυκυστική ωοθήκη μπορεί να παραμείνει ασυμπτωματική και να μην προκαλέσει προβλήματα.
Ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να ανησυχήσουν την ασθενή;
Τα κριτήρια για τη διάγνωση του PCOS, που χρησιμοποιούνται από σχεδόν ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα, είναι τα λεγόμενα Κριτήρια του Ρότερνταμ, που καθορίστηκαν το 2003. Κατά συνέπεια, η παρουσία PCOS μπορεί να επιβεβαιωθεί σε γυναίκες που εκδηλώνουν τουλάχιστον 2 από τα ακόλουθα κριτήρια:
α) Υπερανδρογονισμό (ορίζεται βάσει κλινικών εκδηλώσεων, ειδικότερα υπερτρίχωσης ή / και με την ανίχνευση υψηλών τιμών ανδρογόνων του αίματος, ιδίως τεστοστερόνης).
β) Ολιγο-αμηνόρροια (ακανόνιστοι κύκλοι) με χρόνια ανωορρηξία (έλλειψη ωορρηξίας).
γ) Πολυκυστική ωοθήκη κατά την υπερηχογραφική εξέταση.
Είναι σαφές από αυτά τα κριτήρια, ότι η ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών (PCO) δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωση PCOS (οπότε να είστε προσεκτικοί, μπορεί να υποφέρετε από PCOS, χωρίς να έχετε πολυκυστική ωοθήκη).
Ωστόσο, σε γυναίκες με PCOS όπου μια πολυκυστική ωοθήκη ανευρίσκεται κατά την υπερηχογραφική εξέταση, σε αντίθεση με την πολυωοθυλακική ωοθήκη, παρατηρείται ένας αριθμός κύστεων > 12, που κυμαίνονται σε μέγεθος από 2-9 mm, με διάταξη στεφάνης γύρω από την ωοθήκη και αυξημένης ηχογένειας στρώμα ή αυξημένος όγκος (όγκος >10 κυβικά εκατοστά) σε τουλάχιστον μια ωοθήκη.
Μια άλλη πολύ σημαντική πτυχή, που δεν περιλαμβάνεται στα Κριτήρια του Ρότερνταμ, αλλά η οποία έχει γίνει ο ακρογωνιαίος λίθος της επιστημονικής έρευνας για τις αιτίες του PCOS, είναι ο ρόλος της αντίστασης στην ινσουλίνη.
Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες γυναίκες με PCOS εμφανίζουν χαμηλή ευαισθησία στην ινσουλίνη (υπερινσουλιναιμία).
Ως εκ τούτου, για τη διάγνωση του PCOS είναι απαραίτητο όχι μόνο να πραγματοποιηθεί υπερηχογράφημα των ωοθηκών, αλλά και μια σειρά βιοχημικών ερευνών: μέτρηση των επιπέδων των ανδρικών ορμονών, αναλογία FSH / LH, έλεγχος των μεταβολικών παραμέτρων (γλυκαιμία και ινσουλίνη).
Υπάρχει περίπτωση μια γυναίκα να έχει ΣΠΩ, αλλά να μην εμφανίζει συμπτώματα;
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών έχει εξάρσεις και υφέσεις κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας. Οπότε, υπάρχει περίπτωση σε περιόδους ύφεσης τα συμπτώματα να μην είναι εμφανή ή τουλάχιστον απολύτως αντιληπτά από τη γυναίκα.
Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών σε τι βαθμό μπορεί να υπονομεύσει την υγεία και τη γονιμότητα μιας γυναίκας;
Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) προκαλεί σημαντικές αισθητικές, μεταβολικές και αναπαραγωγικές επιπτώσεις στην υγεία των γυναικών, ιδίως αν συνυπάρχει με παχυσαρκία.
Γυναίκες με PCOS κινδυνεύουν να αναπτύξουν καταστάσεις όπως: διαβήτη τύπου ΙΙ, υψηλή αρτηριακή πίεση, μη φυσιολογική χοληστερόλη και λιπίδια, τα οποία με τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Άλλες επιπλοκές αφορούν στο κομμάτι της γονιμότητας ή και σε μια δύσκολη εγκυμοσύνη (αποβολή, διαβήτη κύησης), ενώ υπάρχουν και δεδομένα που συσχετίζουν το ΣΠΩ με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου, λόγω της συνεχούς έκθεσης σε υψηλά επίπεδα οιστρογόνων. Τέλος, υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις και στη ψυχολογία των γυναικών με ΣΠΩ, όπως αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης στις πάσχουσες.
Κλείστε το ραντεβού σας με την Γυναικολόγο Σοφία Καλόγηρου εδώ
Ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση ΣΠΩ;
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών είναι:
- υψηλά επίπεδα μητρικών ανδρογόνων κατά τη διάρκεια της κύησης
- μικρό και ανώριμο έμβρυο
- πρώιμη αδρεναρxή
- σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (παθολογία που εμφανίζεται ήδη στα πρώτα χρόνια της ζωής)
- Αντίσταση στην ινσουλίνη και παχυσαρκία. Πολλά δεδομένα αναφέρουν ότι τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης στις διαβητικές γυναίκες βοηθούν στην αύξηση της παραγωγής ανδρογόνων, επιδεινώνοντας έτσι τα συμπτώματα.
Η εγκυμοσύνη «θεραπεύει» το σύνδρομο ή πρόκειται περί μύθου;
Πράγματι, πρόκειται περί μύθου. Δεν το θεραπεύει, απλώς τα συμπτώματά του είναι ηπιότερα στη διάρκειά της. Επειδή, όμως, το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών συχνά συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού, διαβήτη κύησης και υπέρτασης κύησης, οι γυναίκες χρειάζονται προσεκτική παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και πολύ καλή συνεργασία με τον γυναικολόγο τους.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει θεραπεία για το ΣΠΩ, πώς μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο τα συμπτώματα του συνδρόμου;
H διατροφή και η σωματική δραστηριότητα έχουν σημαντικό, ίσως τον σημαντικότερο ρόλο, στην αντιμετώπιση του Συνδρόμου των Πολυκυστικών Ωοθηκών. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά κορίτσια που ακολουθούν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, έχουν καταφέρει να έχουν εμμηνορρυσία και ωοθυλακιορρηξία αυθόρμητα, χωρίς τη βοήθεια οποιουδήποτε φαρμάκου.
Έτσι λοιπόν, πριν χορηγηθεί οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή, θα πρέπει να καταλάβει η γυναίκα ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να υιοθετήσει υγιεινότερες συνήθειες στην καθημερινότητά της, όπως:
- Τροποποίηση διατροφικών επιλογών, ώστε να μειώνεται η διαταραχή του μεταβολισμού της ινσουλίνης και του σακχάρου.
- Ελάττωση της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων και τροφίμων εμπλουτισμένων με ζάχαρη.
- Προσθήκη προϊόντων ολικής αλέσεως, φρούτων, λαχανικών και άπαχου κρέατος.
- Συστηματική αερόβια άσκηση, γιατί βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη.
- Απώλεια σωματικού βάρους. Η απώλεια έστω και λίγων κιλών βελτιώνει το ορμονικό προφίλ.
- Αποφυγή έντονων στρεσογόνων καταστάσεων (όσο αυτό είναι εφικτό)
Να περάσουμε στο κομμάτι της φαρμακευτικής αγωγής, καθώς στις ασθενείς επικρατεί μια σύγχυση αναφορικά με τις ενδείξεις της χρήσης αντισυλληπτικών χαπιών. Τελικά, πρέπει ή δεν πρέπει να χορηγούνται τα αντισυλληπτικά σε ασθενείς με ΣΠΩ;
Το αντισυλληπτικό χάπι δεν είναι η μόνη ούτε η καλύτερη λύση. Ενώ μπορεί βραχυπρόθεσμα να ελέγξει αρκετά από τα συμπτώματα του ΣΠΩ (προβλήματα περιόδου, υπερτρίχωσης και ακμής), δε φαίνεται να επηρεάζει ευνοϊκά το μεταβολισμό της γυναίκας ή την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων υγείας στο μακρινό μέλλον. Η σημαντικότερη αδυναμία του αντισυλληπτικού χαπιού είναι πως βελτιώνει το πρόβλημα προσωρινά και επιφανειακά κι όχι από τη «ρίζα» του.
Πλέον όμως, υπάρχει μια φυσική λύση που φέρνει επανάσταση στην αντιμετώπιση του ΣΠΩ. Πιο συγκεκριμένα, έρευνες έδειξαν ότι η ινοσιτόλη (ή αλλιώς βιτανίνη Β7), είναι σε θέση να βελτιώσει την ποιότητα των ωαρίων στις γυναίκες που παρουσιάζουν PCOS, και επομένως τη γονιμότητα. Οι μισές από τις ασθενείς που λαμβάνουν ινοσιτόλη, στην πραγματικότητα, επιστρέφουν στην ωορρηξία μετά από περίπου ένα μήνα και το 88% αποκαθιστούν τον εμμηνορροϊκό κύκλο μετά από 3 μήνες. Επιπλέον, 7 στις 10 γυναίκες επιστρέφουν σε κανονικό εμμηνορροϊκό κύκλο και το 55% καταφέρνουν να έχουν αυθόρμητη εγκυμοσύνη.
Η ινοσιτόλη έχει θετική επίδραση στη λειτουργία των ωοθηκών και είναι χρήσιμη για τη διόρθωση ενδοκρινομεταβολικών διαταραχών που σχετίζονται με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, όπως υπερανδρογονισμός, υπεργλυκαιμία, αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη. Η ινοσιτόλη είναι ένα μόριο που κατηγοριοποιείται σε διάφορες μορφές, αλλά μόνο δύο από αυτές, η μυοϊνοσιτόλη (MI) και η D-chiro-ινοσιτόλη (DCI), έχει διαπιστωθεί από κλινικές μελέτες ότι είναι μεσολαβητές ινσουλίνης και ως εκ τούτου χρήσιμες για την αντιμετώπιση του PCOS σε γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες.
Οι αντενδείξεις και οι παρενέργειες της ινοσιτόλης είναι σχεδόν μηδενικές. Η μόνη σύσταση προς τις γυναίκες που αποφασίζουν να πάρουν συμπληρώματα ινοσιτόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή στο πλαίσιο θεραπείας πολυκυστικής ωοθήκης είναι να λάβουν τη δοσολογία που υποδεικνύεται από τον γυναικολόγο.
Μια που επισημαίνετε τις ευεργετικές ιδιότητες της ινοσιτόλης, θα μπορούσατε να μας πείτε σε ποιες τροφές τη βρίσκουμε;
Η ινοσιτόλη βρίσκεται φυσικά σε ορισμένα τρόφιμα, όπως όσπρια, δημητριακά, φρούτα. Συγκεκριμένα, η λεκιθίνη σόγιας είναι τόσο πλούσια όσο το καστανό ρύζι, το φαγόπυρο, η βρώμη και το κριθάρι. Το βόειο κρέας και χοιρινό περιέχει επίσης, μια ορισμένη ποσότητα ινοσιτόλης. Τα φρούτα με την υψηλότερη συγκέντρωση ινοσιτόλης είναι τα πορτοκάλια, τα γκρέιπφρουτ και οι φράουλες, ενώ πλούσιες φυσικές πηγές ινοσιτόλης είναι τα μπιζέλια και το κουνουπίδι. Συνιστάται επομένως, να ακολουθείται μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει αυτά τα τρόφιμα, σε συνδυασμό με τη σωματική δραστηριότητα.
Ακόμα καλύτερα είναι τα αποτελέσματα της ινοσιτόλης, αν συνδυαστούν με άλλες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που έχουν αποδεδειγμένη δράση στο PCOS, όπως το φολικό οξύ, τα ωμέγα-3-λιπαρά οξέα, το χρώμιο και η βιταμίνη D.
Αν έχετε περισσότερες και πιο συγκεκριμένες απορίες, επικοινωνήστε με τη Δρ. Σοφία Καλογήρου, Μαιευτήρα-Χειρουργό Γυναικολόγο στο 210 77 10 386 & 6944880624 ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα sofiakalogirou.gr.
