Της Χρύσας Τσιώτση
Το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο στο θέμα της καταπολέμησης του ρατσισμού αποτυπώνεται στην απόφαση/πλαίσιο 2008/913/ ΔΕ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υιοθετήθηκε το 2008 με στόχο την εναρμόνιση των αντιρατσιστικών νομοθετικών πλαισίων των κρατών-μελών. Τα περισσότερα κράτη-μέλη έχουν λάβει μέτρα με κατεύθυνση την εναρμόνιση της εσωτερικής τους έννομης τάξης με τις νόρμες που ορίζει η απόφαση-πλαίσιο. Άλλα κράτη-μέλη έχουν δεσμευθεί να το υλοποιήσουν. Μία από τις χώρες όμως που δεν δεσμεύεται να το υλοποιήσει, είναι δυστυχώς η Ελλάδα… Το σχετικό κοινοτικό κείμενο αποτυπώνει τις διάφορες πράξεις που πρέπει να συνιστούν αδίκημα σε όλα τα κράτη-μέλη και να τιμωρούνται με αποτελεσματικές και αναλογικές ποινικές κυρώσεις από ένα έως τρία έτη φυλάκισης. Ενδεικτικά, οι πράξεις που τιμωρούνται είναι οι εξής:
-
Η δημόσια υπεράσπιση, η άρνηση ή η οφθαλμοφανής υποτίμηση της σοβαρότητας των εγκλημάτων γενοκτονίας, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας ή εγκλημάτων πολέμου, όπως αυτά διατυπώνονται και ορίζονται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και το Διεθνές Στρατοδικείο.
-
Η δημόσια υποδαύλιση βίας ή μίσους που στόχο έχουν ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία ή την εθνική καταγωγή τους
-
Η δημόσια διάδοση ή διανομή γραπτού υλικού ή άλλων στοιχείων που εκφράζουν ξενοφοβικές ή/και ρατσιστικές αντιλήψεις
Παράλληλα, βάσει του προαναφερθέντος κοινοτικού νομικού κειμένου, ο ρατσισμός ή η ξενοφοβία θα θεωρούνται επιβαρυντικοί παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την επιμέτρηση της ποινής αυτών των αδικημάτων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης, το γεγονός ότι με βάση το κοινοτικό κείμενο, προβλέπεται τιμωρία και για τα νομικά πρόσωπα που προβαίνουν σε ρατσιστικές πράξεις και διακρίσεις.
Ωστόσο, είναι άκρως αντιληπτό ότι το νομικό πλαίσιο κατά του ρατσισμού εξακολουθεί να χωλαίνει και να παρουσιάζει ουσιώδεις διαφορές από χώρα σε χώρα.
Μόνο μία μικρή ομάδα χωρών, όπως το Βέλγιο και η Ιταλία έχουν ενιαίους αντιρατσιστικούς νόμους. Η πραγματικότητα είναι όμως, ότι στα περισσότερα κράτη-μέλη το ζήτημα καλύπτεται από ξεχωριστές διατάξεις νόμων και του Ποινικού Κώδικα.
Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή του αντιρατσιστικού νομικού πλαισίου στα περισσότερα κράτη-μέλη αξιολογείται ως αρκετά αναποτελεσματική. Για παράδειγμα, στη Ρουμανία, οι Ρομά είναι συχνά θύματα "καταναγκαστικών εξαφανίσεων". Σε άλλες χώρες, όπως στη Σλοβακία, το "ρατσιστικό μίσος" δεν αναφέρεται στον ποινικό κώδικα που χρησιμοποιεί τον ασαφή νομικά όρο "εξτρεμισμό" με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εφαρμοστούν οι αντιρατσιστικοί νόμοι . Ενώ στην Αυστρία και τη Γερμανία, η ποινικοποίηση της υποκίνησης του ρατσισμού αφορά μόνο σε περιπτώσεις που υπάρχει "διατάραξη της δημόσιας τάξης".
Πέρα όμως από τα προβλήματα νομικών ασαφειών και μη εφαρμογής των αντιρατσιστικού νομικού πλαισίου, το πιο σοβαρό πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ότι τα περισσότερα εγκλήματα μίσους παραμένουν άγνωστα, διότι είτε δεν καταγράφονται από τις αρμόδιες αρχές είτε δεν διώκονται ποινικά από το εκάστοτε κράτος – μέλος είτε δεν καταγγέλλονται από τα θύματα. Ακόμη όμως και οι υποθέσεις εκείνες που φτάνουν στην ακροαματική διαδικασία, συνήθως αντιμετωπίζονται ως κοινά εγκλήματα και δεν λαμβάνεται υπόψη η επιβαρυντική περίπτωση τους κατά την επιμέτρηση της αντίστοιχης ποινής.
Ο Οργανισμός θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε αποδίδει την "αφάνεια" των αδικημάτων ρατσιστικού μίσους στο γεγονός ότι τα συστήματα συλλογής και ταξινόμησης τους – στα περισσότερα κράτη- παρουσιάζουν πολλά και σοβαρά κενά και ως εκ τούτου τα στοιχεία που δημοσιεύονται δεν παρουσιάζουν την κατάσταση στις πραγματικές της διαστάσεις.
Στην πραγματικότητα, στις περισσότερες χώρες την ανεπάρκεια των αρμοδίων αρχών να καταγράψουν τα σχετικά αδικήματα και να βοηθήσουν τα θύματά τους, έρχονται να καλύψουν διάφορες κινήσεις πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Έτσι, στην Αυστρία για παράδειγμα, υπάρχει η οργάνωση MKOZARA που συλλέγει στοιχεία για όλες τις ρατσιστικές διακρίσεις και πράξεις και παρέχει νομικές συμβουλές και πληροφορίες στα θύματά τους.
Στη Σλοβακία, η PeopleagainstRacism (κίνηση πολιτών) είναι η μοναδική εγχώρια οργάνωση, η οποία παρέχει δωρεάν νομική συνδρομή στα θύματα ρατσιστικών πράξεων και διακρίσεων ενώ παράλληλα καταγράφει όλα τα σχετικά περιστατικά ρατσισμού και ξενοφοβίας.
Γενικά όμως θα λέγαμε ότι είναι πασίδηλο ότι η νομική μάχη κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει προκειμένου να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε μία μάχη κερδισμένη. Η μάχη αυτή βέβαια για να είναι αποτελεσματική δεν θα πρέπει να είναι μόνο νομική, αλλά και κοινωνική. Με την κοινωνική ευαισθητοποίηση όλων μας, αργά, αλλά σταδιακά θα ευοδωθεί και η αντίστοιχη νομική μάχη κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
