Πολύ συχνά οι γονείς αναρωτιούνται "τι είναι τα όρια;", "πότε τα όρια είναι υπερβολικά και καταδυναστεύουν τα παιδιά;", "μήπως τα όρια που βάζω είναι ελαστικά και χρειάζεται να επιβληθεί μία πιο αυστηρή τιμωρία;". Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια κ. Ευαγγελία Κυριάκου αναλύει.
Το όριο του σώματός μας είναι το δέρμα, το οποίο μας διαχωρίζει και μας προστατεύει από το περιβάλλον, μας επιτρέπει μέσα από τις αισθήσεις να ερχόμαστε σε επαφή με αυτό και να προσαρμοζόμαστε σε αυτό ανάλογα με τις συνθήκες. Αυτό ακριβώς είναι και τα όρια που καλούνται οι γονείς να διδάξουν στα παιδιά τους, προκειμένου να αναπτύξουν αυτονομία και να είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν υγιώς σε ενδοπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, προσαρμόζοντας τη στάση τους ανάλογα με τις συνθήκες.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω η διδασκαλία των ορίων ουδεμία σχέση έχει με τη θέσπιση αυστηρών και άκαμπτων κανόνων, η παράβαση των οποίων τιμωρείται. Ευθύνη των γονέων είναι να έρθουν οι ίδιοι σε επαφή με τον εαυτό τους, τις αξίες τους και τα βιώματά τους και να καθορίσουν τα δικά τους "όρια". Να αποφασίσουν δηλαδή τι εκείνοι επιτρέπουν στον εαυτό τους και τους άλλους, με ποιες συμπεριφορές νιώθουν καλά και τι είναι αυτό που δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους και τους άλλους και, ως εκ τούτου, θα τους φόρτιζε αρνητικά εάν συνέβαινε. Στη συνέχεια, χρειάζεται να μιλήσουν στα παιδιά τους για όλα όσα επιτρέπονται, για τις συμπεριφορές που είναι αποδεκτές τόσο από τους ίδιους όσο και από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μέσα από το "ναι" παρέχεται στο παιδί μία σταθερή βάση για τον κόσμο (D. W. Winnicott) και ως εκ τούτου αποκτά μία γνώση για το πώς να συμπεριφέρεται. Είναι χρήσιμο, βέβαια, σε αυτή τη διαδικασία να έχετε πάντα κατά νου την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί σας, καθώς αυτό καθορίζει τόσο το αντιληπτικό του εύρος όσο και το τι είναι αποδεκτό ως συμπεριφορά από το ίδιο.
Έτσι οι γονείς καλούνται, πρωτίστως, να μιλήσουν στα παιδιά τους για όλα όσα επιτρέπονται και, στη συνέχεια, για αυτά που δεν αποδέχονται, δίνοντάς τους σε κάθε περίπτωση και μία εξήγηση. Με αυτόν τον τρόπο θα τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τη χρησιμότητα των κανόνων και, σταδιακά, τα ίδια θα είναι σε θέση να προβούν και σε γενικεύσεις αυτών, αναγνωρίζοντας σε ποιο πλαίσιο θα ήταν βοηθητικό να τους εφαρμόσουν και σε ποιο όχι. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, τα όρια πρέπει να είναι ξεκάθαρα, διατυπωμένα με σαφήνεια και να τηρούνται με σταθερότητα πρώτα από όλα από τους ίδιους τους γονείς. Δεν είναι δυνατό να ζητάμε από το παιδί μας συνέπεια και σταθερότητα όταν εμείς οι ίδιοι δεν υιοθετούμε μία ανάλογη στάση και συμπεριφορά.
Στη συνέχεια, είναι χρήσιμο να οριστούν οι συνέπειες της παραβίασης των ορίων. Οι συνέπειες είναι σημαντικό να είναι λογικές και να βρίσκονται σε άμεση συνάφεια με τον κανόνα που δεν εφαρμόστηκε. Θα πρέπει να επιβάλλονται με σταθερό τρόπο και να συνδέονται άμεσα με την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Είναι σαφές ότι το όριο και οι συνέπειες αυτού αφορούν τη συμπεριφορά και όχι το συναίσθημα. Γι’ αυτό και χρειάζεται να βοηθήσουμε το παιδί να κατονομάσει το συναίσθημά του, να το αναγνωρίσει, να κατανοήσει πως η στάση που επέλεξε δεν το βοηθά να πετύχει το σκοπό του και να το παροτρύνουμε να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους αποφόρτισης του συναισθήματός του.
Επομένως, η θέσπιση των ορίων είναι μία δυναμική διαδικασία που έχει ως στόχο να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ενδυναμωθούν, να αυτονομηθούν και να είναι σε θέση να αναπτύξουν έναν λειτουργικό τρόπο να σχετίζονται με τον εαυτό τους και με τους άλλους. Μια διαδικασία μέσα από την οποία μαθαίνουν να σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους, να είναι αποτελεσματικά στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους καθώς και στη διαχείριση των συναισθημάτων τους.
Τέλος, είναι σημαντικό να επιβραβεύετε τις επιθυμητές συμπεριφορές του παιδιού σας, γιατί μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία το παιδί αναπτύσσει μία ισχυρή προσωπικότητα και ενδυναμώνεται η αυτοεκτίμηση του, αντιλαμβανόμενο την αποτελεσματικότητα των ενεργειών του. Για ένα παιδί το να ξέρει μόνο τι δεν πρέπει να κάνει δεν είναι αρκετό. Έχει ανάγκη να διδαχθεί όλα όσα μπορεί να κάνει και είναι αποδεκτά, προκειμένου να αναπτύξει με ελευθερία πρωτοβουλίες και να ενεργεί με αυτοπεποίθηση και σεβασμό.
Για επικοινωνία με την κυρία Κυριάκου : [email protected]
