Σφραγίδα νομιμότητας από το Συμβούλιο της Επικρατείας
«Ναι» στον διορισμό των μελών της Διοικούσας Επιτροπής του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου είπε το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου απέρριψε τις αιτήσεις ακυρώσεως, του ex officio πρόεδρου του Ιδρύματος Μητροπολίτη Σύρου Δωρόθεος Β’, του αντιπρόεδρου, του γενικού γραμματέα, δυο μελών της διοικούσας επιτροπής, κ.λπ., οι οποίοι εξελέγησαν κατά τις αρχαιρεσίες που διενεργήθηκαν την 10η Δεκεμβρίου 2017.
Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια, με σειρά αποφάσεων της, απέρριψε αιτήσεις ακυρώσεως της αποφάσεως του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, με την οποία διορίσθηκαν τα εκλεγέντα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου και της έκθεσης συνεδρίασης της Διοικούσας Επιτροπής του Π.Ι.Ι.Ε.Τ., σε ότι αφορά το σκέλος με το οποίο εξελέγησαν Αντιπρόεδρος και Γενικός Γραμματέας και, στη συνέχεια, η Διοικούσα Επιτροπή του Ιδρύματος συγκροτήθηκε σε σώμα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με ανακοίνωση του Δικαστηρίου, με τις 1753, 1754 και 1755/2019 αποφάσεις (Ε 1745, 2848, 3037/2018,) κρίθηκε ότι ο καθορισμός του τρόπου διοίκησης του Π.Ι.Ι.Ε.Τ., το οποίο είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, λόγω του διττού χαρακτήρα που έχει, δεδομένου ότι, αφενός εκφράζει το θρησκευτικό συναίσθημα των Ορθόδοξων Ελλήνων, έχοντας ως βάση και σημείο αναφοράς τον Ιερό Ναό της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, αφετέρου έχει αναπτυχθεί σε πολύμορφο οργανισμό ευαγούς Εθνικού Καθιδρύματος και της άσκησης εποπτείας του Δημοσίου σε αυτό, είναι ζήτημα διοικητικής αποκλειστικώς φύσεως και μη θεμελιώδες, δυνάμενο ως εκ τούτου να ρυθμίζεται ελευθέρως από το νομοθέτη. Επιπλέον, η διοίκηση του Ιδρύματος ασκήθηκε επί αιώνα και πλέον υπό την εποπτεία του Κράτους, ενώ, εξάλλου, η Διοικούσα Επιτροπή του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. από την ίδρυσή του μέχρι και το ν. 2353/1953 δεν εκλεγόταν, αλλά διοριζόταν από την Κυβέρνηση. Ενόψει αυτών και λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι ο νομοθέτης έχει ευρεία διακριτική ευχέρεια στο πλαίσιο άσκησης της αρμοδιότητάς του για τον προσδιορισμό του χρόνου έναρξης εφαρμογής μιας νομοθετικής διάταξης, σύμφωνα με γενικές και αφηρημένες ρυθμίσεις στο νόμο, κρίθηκε ότι η διάταξη του άρθρου 48 παρ. 4 του ν. 4521/2018, με την οποία έληξε πρόωρα η θητεία της Διοικούσας Επιτροπής του Π.Ι.Ι.Ε.Τ, η οποία δεν είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη, είναι σύμφωνη με το άρθρο 13 του Συντάγματος περί θρησκευτικής ελευθερίας και δεν πλήττεται η αυτοδιοίκηση της Εκκλησίας, ούτε και η θρησκευτική ελευθερία και επιπλέον δεν αντίκειται στην αρχή της συνέχειας της διοικητικής δράσης και ορθολογικής οργάνωσης της διοίκησης και στην αρχή της αμεροληψίας.
Περαιτέρω, σχετικά με τη ρύθμιση του άρθρου 48 παρ. 1 του ν. 4521/2018 με την οποία επανήλθε σε ισχύ το αρχικό, κατ' ουσίαν, καθεστώς ανάδειξης Αντιπροέδρου και Γενικού Γραμματέα της Διοικούσας Επιτροπής του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. από μόνα τα εκλεγμένα μέλη της, χωρίς στη διαδικασία αυτή να μετέχει ο επιχώριος Μητροπολίτης, ως ex officio μέλος της Διοικούσας Επιτροπής, κρίθηκε ότι δεν υπάρχει αντίθεση ούτε στην αρχή της ορθολογικής οργάνωσης των δημοσίων υπηρεσιών, ούτε στην αρχή της ισότητας. Περαιτέρω, η ρύθμιση αυτή δεν προσδίδει περισσότερες αρμοδιότητες στα μέλη του συλλογικού οργάνου σε σχέση με τον Πρόεδρο, διότι ουδόλως θίγονται οι ανατεθειμένες αρμοδιότητες στην Διοικούσα Επιτροπή. Η κρίση αυτή βασίστηκε στο ότι πρόκειται για ρύθμιση που είχε ισχύσει για χρονικό διάστημα που υπερέβαινε την τριακονταετία και στο ότι ο νομοθέτης μπορεί να εισάγει γενική ρύθμιση με κριτήριο το αιρετό ή μη των μελών της Διοικούσας Επιτροπής.
Επιπλέον, με την 1755/2018 απόφαση (Ε 3037/2018) κρίθηκε ότι η διάταξη του άρθρου 12 του Συντάγματος, αλλά και η όμοιου περιεχομένου διάταξη του άρθρου 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.) αναφέρονται σε συνεταιριστικές οργανώσεις που συνιστώνται με πράξεις ιδιωτικής βούλησης, η οποία εκδηλώνεται ελεύθερα και αδέσμευτα, και δεν έχουν εφαρμογή επί νομικών προσώπων, τα οποία, ακόμη και όταν λειτουργούν με μορφή σωματείου, δεν προέρχονται από την ιδιωτική βούληση, αλλά έχουν συσταθεί δυνάμει διατάξεων νόμου ή άλλης πράξης της Πολιτείας, κατ’ εξουσιοδότηση νόμου, προς εκπλήρωση των δημοσίου συμφέροντος σκοπών τους. Κατόπιν αυτών, κρίθηκε ότι με τις διατάξεις του άρθρου 48 παρ. 1 και 4 του ν. 4521/2018 δεν παραβιάζεται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, κατ’ άρθρο 12 του Συντάγματος και 11 της Ε.Σ.Δ.Α., γιατί το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. δεν αποτελεί ένωση προσώπων, ούτε έχει σωματειακό χαρακτήρα, αλλά είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Περαιτέρω απορρίφθηκε λόγος περί αντίθεσης των διατάξεων του άρθρου 48 παρ.1 και 4 του ν. 4521/2018 στο άρθρο 9 της ΕΣΔΑ, διότι το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. δεν αποτελεί θρησκευτικό νομικό πρόσωπο, το οποίο προστατεύεται κατ’ άρθρο 9 της Ε.Σ.Δ.Α., αλλά αντιθέτως έχει αποδοθεί σε αυτό έντονος ο χαρακτήρας του «ευαγούς καθιδρύματος» με την ανάθεση ποικίλων κοινωφελών δραστηριοτήτων και αποτελεί ν.π.δ.δ. ευρισκόμενο υπό την εποπτεία του Κράτους και όχι της Εκκλησίας, ασκεί δε δημόσια εξουσία με την έκδοση ατομικών και κανονιστικών πράξεων. Εν πάση περιπτώσει, κρίθηκε ότι ο καθορισμός της διοίκησης του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. γίνεται χωρίς να παραμερίζεται ο ρόλος της Εκκλησίας της Ελλάδος στη διοίκησή του με την ανάθεση της Προεδρίας στον επιχώριο Μητροπολίτη και χωρίς να υπάρχει παρέμβαση στη θρησκευτική της αυτονομία, στην οργάνωση και διοίκηση θρησκευτικής κοινότητας ή χώρου λατρείας ή στην επιλογή θρησκευτικού της ηγέτη. Η δε ρύθμιση του άρθρου 48 παρ. 3 του ν. 4521/2018 με την οποία επανήλθε σε ισχύ η εξαίρεση του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. από τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, κρίθηκε δικαιολογημένη εν όψει της ιδιομορφίας του Ιδρύματος ως ευαγούς Εθνικού Καθιδρύματος, του οποίου η διοίκηση ασκήθηκε επί αιώνα και πλέον υπό την εποπτεία του Κράτους. Τέλος, κρίθηκε ότι το Π.Ι.Ι.Ε.Τ., δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 109 του Συντάγματος, δεδομένου ότι δεν ιδρύθηκε δυνάμει διατάξεως τελευταίας βουλήσεως ή δωρεάς, με την οποία τάχθηκε συγκεκριμένη περιουσία για την εξυπηρέτηση δημοσίου ή κοινωφελούς σκοπού. Άλλωστε, η λεγόμενη διαθήκη των Κτητόρων δεν ήταν κατά κυριολεξία διαθήκη, αλλά επρόκειτο για τον πρώτο κανονισμό λειτουργίας του ναού.
Τέλος, με την 1756/2019 απόφαση (Ε 346/2019) απορρίφθηκε ως ασκηθείσα άνευ εννόμου συμφέροντος η αντίστοιχη αίτηση ακυρώσεως διότι με την ως άνω ρύθμιση οργανωτικού χαρακτήρα του άρθρου 48 παρ.1 του ν. 4521/2018, ουδόλως πλήττεται η ιδιότητα του πρώτου των αιτούντων ως κληρικού της Αρχιεπισκοπής της Αμερικής και ως έλκοντος την καταγωγή από την Τήνο, ως προς δε τους δεύτερο και τρίτο των αιτούντων δεν παρεμποδίζεται η ετήσια εκπλήρωση του τάματος ως προσκυνητών, ούτε και πλήττεται με οποιονδήποτε τρόπο το θρησκευτικό συναίσθημα των αιτούντων γιατί δεν έχει τροποποιηθεί ο τρόπος λειτουργίας του Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας της Τήνου. Επομένως, ελλείπει ο απαραίτητος σύνδεσμος μεταξύ της ιδιότητας που επικαλούνται και του αντικειμένου της ρύθμισης της προσβαλλόμενης πράξης και δεν αποδεικνύεται συγκεκριμένη προσωπική και άμεση βλάβη.
