"Έχει μεγάλη σημασία να είσαι όμορφη", "στόχος είναι να κάνεις έναν καλό γάμο", "τι νόημα έχει να επιτύχεις επαγγελματικά εάν δεν έχεις κάποιον δίπλα σου;", "η ολοκλήρωση μιας γυναίκας έρχεται με τη μητρότητα"...Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια κυρία Ευαγγελία Κυριάκου μιλά για τα στερεότυπα που υπάρχουν ακόμα και σήμερα για τις γυναίκες και τα οποία ακούμε από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας.
"One is not born, but rather becomes, a woman", σε αυτή τη φράση της Simon de Beauvoir είναι σαφής, μεταξύ άλλων, ο διαχωρισμός ανάμεσα στο βιολογικό και το κοινωνικό φύλο. Το βιολογικό φύλο αναφέρεται στα ανατομικά χαρακτηριστικά όπως αυτά καθορίζονται κατά τη γέννηση. Το κοινωνικό φύλο, από την άλλη, αναφέρεται σε κοινωνικά, πολιτισμικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά, σε στερεότυπα και ρόλους οι οποίοι θεωρούνται τυπικοί και επιθυμητοί γι’ αυτούς που η κοινωνία καθορίζει ως "γυναίκες" ή "άντρες". Και είναι αυτή η αντίληψη για το κοινωνικό φύλο, η οποία διαμορφώνει με στερεοτυπικό τρόπο τόσο τις προσδοκίες των γονέων, τη στάση τους και το μοντέλο διαπαιδαγώγησης που υιοθετούν απέναντι στα παιδιά τους ανάλογα με το φύλο τους, όσο και τα προβαλλόμενα πρότυπα από τα ΜΜΕ και την κοινωνία εν γένει. Χαρακτηριστικά, o Nicholson (1984) γράφει: περπατήστε στο δρόμο κρατώντας ένα μωρό. Σταματήστε τους 20 πρώτους ανθρώπους που θα συναντήσετε, ζητήστε τους να κρατήσουν το "Μάρκο" και να σας περιγράψουν τη συμπεριφορά του. Επαναλάβετε τη διαδικασία ρωτώντας τους για τη "Μαίρη". Το μωρό θα είναι ίδιο και στις δύο περιπτώσεις. Όποιο κι αν είναι το πραγματικό φύλο του μωρού, το Μάρκο θα τον περιγράψουν ως ζωηρό, πονηρούλη, δυνατό, ενώ τη Μαίρη αξιαγάπητη, χαριτωμένη, υπέροχη, γλυκιά. Έτσι, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί πολλαπλές και σημαντικές κοινωνικές αλλαγές, ενώ έχουν ψηφιστεί και ψηφίζονται νόμοι για να προασπίσουν τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητά τους έναντι των αντρών, τα στερεότυπα εμμένουν.
Η γυναίκα, στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, νιώθει ελεύθερη να αναπτύξει και να εξελίξει το δυναμικό της ως άνθρωπος. Πλέον όχι μόνο εργάζεται και είναι οικονομικά ανεξάρτητη, αλλά θέτει υψηλούς ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς στόχους και τους κατακτά. Είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας και συμμετέχει σε κέντρα λήψης αποφάσεων διαδραματίζοντας ουσιαστικό ρόλο σε αυτά. Ωστόσο, τα στερεότυπα αναφορικά με το φύλο της, που ενισχύονται από την ανατροφή της, αλλά και από τα ΜΜΕ, έρχονται να συγκρουστούν με αυτό το αίσθημα ελευθερίας και να της προκαλέσουν σύγχυση, καθώς και πλήθος συναισθηματικών διαταραχών:
- Το πιο σημαντικό για μια γυναίκα είναι η εξωτερική της εμφάνιση, η ομορφιά. Και υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να είναι όμορφη: να είναι αδύνατη. Η θηλυκότητά της είναι άμεσα συνδεδεμένη με το τι φοράει, σύμφωνα πάντα με τις επιταγές της μόδας.
- Οι επαγγελματικές επιτυχίες είναι σημαντικές. Όμως, καμιά επιτυχία δε συγκρίνεται με το γάμο και τη μητρότητα. Μόνο με αυτό τον τρόπο θεωρείται πως μία γυναίκα ολοκληρώνεται και έχει επιτύχει στη ζωή της.
- Μπορεί μία γυναίκα να είναι πετυχημένη και οικονομικά ανεξάρτητη. Όμως, για όλους υπάρχει μία αίσθηση πως αυτό δεν έχει νόημα εάν δεν έχει δίπλα της έναν άντρα να τη "φροντίζει" και να την "προστατεύει". Χωρίς σύντροφο γίνεται αντιληπτή ως "ελλιπής".
Επομένως, όσες κοινωνικές αλλαγές και αν πραγματοποιηθούν, όσοι νόμοι κι αν ψηφιστούν, η "ουσιαστική" ισότητα δε θα υπάρξει εάν δεν επισυμβούν αλλαγές στον τρόπο ανατροφής των κοριτσιών.
Γι’ αυτό, μεγαλώστε το κορίτσι σας τροποποιώντας τη στάση σας απέναντί της:
- Επιτρέψτε της να είναι αυτόνομη και να παίρνει μόνη της σημαντικές αποφάσεις που την αφορούν.
- Δώστε έμφαση στις δυνατότητες και τις ικανότητές της και ενισχύστε τη γι’ αυτές.
- Ενθαρρύνετέ την να είναι δημιουργική και παραγωγική.
- Αποδεχτείτε τους ακαδημαϊκούς στόχους και επαγγελματικούς που εκείνη θέτει.
- Αφήστε την ελεύθερη να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα οργανώσει τη ζωή της και ενισχύστε της το αίσθημα υπερηφάνειας για τις επιλογές της.
"Αφήστε την απλά να "είναι" και αγαπήστε τη για αυτό"
