Πλούσιο φωτογραφικό υλικό και άγνωστες πληροφορίες για το Μέγαρο του ΝΑΤ
Όλα ξεκίνησαν με ένα… σεντούκι. «Κάσα» το έλεγαν τότε, όπως εξακολουθούν να λένε κάποιοι τα θησαυροφυλάκια. Και αυτό το σεντούκι υπήρξε ουσιαστικά το παλαιότερο ασφαλιστικό Ταμείο της Ελλάδας και το δεύτερο παλαιότερο της Ευρώπης, μετά το Γαλλικό.
Γράφει η Λήδα Δεληγιάννη, Φωτογραφίες Γιάννης Κέμμος
Αυτή την ιστορία μου αφηγείται ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (ΝΑΤ), κ. Γιώργος Δαούσης, καθώς ψάχνει το διακόπτη για να ανάψει το φως στα υπόγεια του Μεγάρου του ΝΑΤ, ενός από τα πλέον ιστορικά και εμβληματικά κτίρια του Πειραιά.
Η εικονογράφηση που κάνω στο μυαλό μου για το πώς μπορεί να ήταν τα πράγματα εκείνη την εποχή που θεσμοθετήθηκε η «κάσα» είναι γλαφυρή: πειρατεία, θάλασσα, η ελληνική ναυτοσύνη στην πιο ηρωική της εποχή, ένα κράτος (το μετέπειτα ελληνικό) στα σπάργανα, το τέλος μιας αυτοκρατορίας (της οθωμανικής που ψυχορραγούσε). Την ώρα που τα σκέφτομαι αυτά κοιτάζω αριστερά μου και βλέπω σε μια παλιά μεταλλική συρταριέρα κάτι χαρτιά. Πολυκαιρισμένα. Αν δεν φοβόμουν μην γίνουν σκόνη στα χέρια μου θα ήθελα να τραβήξω ένα να δω τι ημερομηνία γράφει επάνω. Δεν το έκανα, αιωνόβια όμως ήταν στα σίγουρα…
Τα θεμέλια του ΝΑΤ μπήκαν στις Σπέτσες όπου στην «κάσα» συγκεντρώνονταν χρήματα, από ναυτικούς και πλοιοκτήτες, για τους ίδιους τους ναυτικούς, τις οικογένειες όσων χάνονταν στη θάλασσα αλλά και όσους δεν μπορούσαν να σαλπάρουν πια.
Ένα ψήφισμα στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας συνεχίζει τη μέριμνα αυτή ενώ τόσο ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας όσο και ο βασιλιάς Όθωνας – για την ακρίβεια η γυναίκα του, Αμαλία- προχωρούν στη νομική μέριμνα για την κοινωνική προστασία των ναυτικών.
Το έτος 1861 ιδρύεται και επίσημα το ΝΑΤ, με την υπογραφή της Βασίλισσας Αμαλίας. Σε αυτό το σεντούκι, λοιπόν, έμπαιναν τα χρήματα των εισφορών από ναυτικούς και πλοιοκτήτες, υπέρ των πρώτων και των οικογενειών τους.
Ο κ. Δαούσης αφηγείται την ιστορία του ΝΑΤ ενώ μας ξεναγεί στα υπόγεια του Μεγάρου. Από τα ανοίγματα στο πάτωμα του υπογείου βλέπεις… νερό! Α, ναι, ένα ακόμη από τα συναρπαστικά «μυστικά» του Μεγάρου του ΝΑΤ είναι ότι είναι θεμελιωμένο μέσα στα νερά του Πειραιά.
Βρισκόμαστε στο δεύτερο υπόγειο του κτιρίου το οποίο σημαίνει ότι είμαστε μεσοτοιχία με τη θάλασσα!
Θαλασσινό νερό φαίνεται στο φρεάτιο που είναι ανοιγμένο στο πάτωμα
Το Μέγαρο του ΝΑΤ είναι ένα κτίριο με έντονες επιρροές – αρχιτεκτονικά- από ελληνοπρεπή ρυθμό. Κτίστηκε τη δεκαετία του 1930, στο σημείο που βρισκόταν η πλατεία Θεμιστοκλέους. Αρχικά το κτίριο κτίστηκε για την Εθνική Τράπεζα. Η κατασκευή του στοίχισε 30.000.000 δραχμές και το σχέδιο είναι του αρχιτέκτονα Ν. Ζουμπουλίδη.
Το ΝΑΤ ήρθε εδώ το καλοκαίρι του 1954, αφού αγόρασε από την Εθνική το μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου προς περίπου 10.500.000 δραχμές. Το υπόλοιπο κτίριο ανήκει στην Τράπεζα της Ελλάδας, μέχρι και σήμερα.
Το υπόγειο είναι ασφυκτικά γεμάτο με φακέλους και αρχεία όσων πέρασαν από την μέριμνα του ΝΑΤ. Και, όπως μας είπε ο κ. Δαούσης, υπάρχουν ακόμη περισσότερα αρχεία του ΝΑΤ και σε άλλα κτίρια.
Σήμερα, το ΝΑΤ καλύπτει περίπου 15.000 ασφαλισμένους και 72.000 συνταξιούχους.
Το παρόν και το μέλλον του ΝΑΤ και του ιστορικού του Μεγάρου
Και με αυτή την τελευταία πληροφορία για τους ασφαλισμένους του, φτάνουμε στο παρόν αλλά και το μέλλον του εμβληματικού Μεγάρου του ΝΑΤ, όσο και του ίδιου του Ταμείου.
Έχουμε ήδη φτάσει στο ισόγειο του κτιρίου. Βρισκόμαστε μπροστά στην περιστρεφόμενη πύλη του Μεγάρου, σε έναν προθάλαμο με την μαρμάρινη πινακίδα με το έτος ίδρυσης και τους ευεργέτες αλλά και τις τοιχογραφίες με τα ναυτικά θέματα (και μια αδιόρατη επιρροή από μινωικό ανάκτορο) να μας περιβάλλει. Και τότε μαθαίνω πως το κτίριο δεν έχει αναστηλωθεί ποτέ. Και ας πέρασε τα 80 χρόνια ζωής. Μόνον στην πρόσοψη έχει γίνει μια μικρή ανακαίνιση.
«Εδώ τα λεφτά δεν φτάνουν ούτε για τις συντάξεις…» όπως λέει ο κ. Δαούσης, νομίζω λίγο στενοχωρημένος.
Ένα από τα σχέδια που μάλλον θα παραμείνουν ανεκτέλεστα για καιρό ήταν το ΝΑΤ να αγοράσει και το υπόλοιπο μέρος του κτιρίου από την Τράπεζα της Ελλάδας. Το αντίτιμο όμως είναι τσουχτερό: 12 – 13.000.000 ευρώ. Και τα χρήματα φυσικά δεν υπάρχουν. Αν υπήρχαν τα χρήματα τα γραφεία του ΝΑΤ θα μπορούσαν να επεκταθούν και – ίσως- να έρθουν στο Μέγαρο όλα τα αρχεία του Ταμείου.
Επίσης, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο μέγαρο δημόσιας διοίκησης και να μεταφερθούν στο ιστορικό κτίριο όλες οι δημόσιες υπηρεσίες του Πειραιά. Καθώς το τραμ θα περνά μπροστά από το κτίριο, μόλις ολοκληρωθούν τα έργα, αυτό θα ήταν και ιδιαίτερα λειτουργικό σχέδιο.
Το συγκεκριμένο πλάνο, για τη δημιουργία μεγάρου δημοσίων υπηρεσιών, έπεσε στο τραπέζι της επιτροπής του υπουργείου Εργασίας που είναι επιφορτισμένη με την αξιοποίηση κτιρίων που ανήκουν στο ευρύτερο δημόσιο. Μέλος αυτής είναι και ο αρχιτέκτονας Νίκος Μπελαβίλας, και πλέον υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά. Το αν θα μπορούσε να ευοδώσει το σχέδιο αν και εφόσον εκλεγόταν ο κ. Μπελαβίλας είναι τόσο… πολυπαραγοντικό ζήτημα που δεν είναι σκόπιμο να συζητηθεί σε αυτή τη φάση.
Το τμήμα του Μεγάρου ΝΑΤ που ανήκει στο Ταμείο, πάντως, θα παραμείνει σε αυτό.
Το πανό με την αγγελία μεσιτικού ενδιαφέροντος για το κομμάτι που είναι στην κυριότητα της ΤτΕ, επίσης παραμένει.
Όπως και να έχει, σε εκείνο το δαιδαλώδες υπόγειο υπάρχει ένα σημαντικό αρχείο με ντοκουμέντα της ιστορίας της ίδιας της Ελλάδας. Και αυτά θα ήταν ίσως τα πρώτα που θα έπρεπε να αξιοποιηθούν.
