Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, που είναι νευροτοξικά, προξενούν σημαντικές ζημιές όχι μόνο στις μέλισσες, αλλά σε πολλά άλλα είδη απαραίτητα για την υγεία των οικοσυστημάτων, όπως σε πουλιά, έντομα, σκουλήκια και ψάρια, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα, που ζητά τον περιορισμό της χρήσης αυτών των χημικών ουσιών. Μια δεύτερη αμερικανική επιστημονική μελέτη προειδοποιεί ότι οι έγκυες που έχουν εκτεθεί γενικότερα σε φυτοφάρμακα, ιδίως όσες ζουν σε αγροτικές περιοχές, κινδυνεύουν περισσότερο να γεννήσουν παιδί με αυτισμό.
Στην πρώτη έρευνα, σύμφωνα με το BBC και το Γαλλικό Πρακτορείο, οι 29 συνεργαζόμενοι επιστήμονες, που ανέλυσαν όλες τις σχετικές μελέτες των τελευταίων δύο δεκαετιών (πάνω από 800), κατέληξαν στο «οριστικό» πλέον συμπέρασμα για τις βλάβες που τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα προκαλούν στη φύση. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η απειλή είναι παρόμοια με εκείνη που κάποτε αποτελούσε το σήμερα απαγορευμένο DDT. Από την πλευρά τους όμως, οι παραγωγοί αυτών των φυτοφαρμάκων αρνούνται ότι τα προϊόντα τους βλάπτουν τις μέλισσες (βασικούς επικονιαστές των φυτών) ή άλλα είδη.
Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες σαν τη νικοτίνη που στοχεύουν στο νευρικό σύστημα, εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, για να αντικαταστήσουν άλλα πιο βλαβερά εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα. Σχεδόν εξ αρχής, εκφράστηκαν επιστημονικοί ενδοιασμοί για τις δυνητικές επιπτώσεις αυτών των ουσιών, που μειώνουν τη γονιμότητα μερικών ειδών, τις αισθήσεις τους όπως η οσμή, τη μνήμη τους, τις άμυνες του ανοσοποιητικού τους συστήματος, την ικανότητά τους να πετάνε κ.α.
Το 2011 η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) δημιούργησε μια διεθνή επιστημονική επιτροπή (Task Force on Systemic Pesticides) για να μελετήσει τα εν λόγω φυτοφάρμακα. Η έκθεση (Worldwide Integrated Assessment), που επίσημα θα δημοσιοποιηθεί τον επόμενο μήνα στο περιοδικό περιβαλλοντικών ερευνών «Environment Science and Pollution Research» καταλήγει στο συμπέρασμα, τα νεονικοτινοειδή και ένα άλλο χημικό (fipronil) δηλητηριάζουν τη γη, τον αέρα και το νερό. Τα φυτοφάρμακα αυτά συσσωρεύονται στο χώμα και διαρρέουν στα ύδατα, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα σε μια ευρεία γκάμα οργανισμών πέρα από τις μέλισσες (σε σαλιγκάρια, πεταλούδες, αμφίβια, σκουλήκια, πουλιά, υδρόβιους οργανισμούς κ.α.).
«Υπάρχουν πια τόσα στοιχεία που δεν αφορούν μόνο τις μέλισσες. Είναι πια αδύνατο να αρνείται κανείς ότι αυτά τα πράγματα έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις» δήλωσε ο καθηγητής Ντέιβ Γκούλσον του Πανεπιστημίου του Σάσεξ στη Βρετανία. Πρόσθεσε ότι «η χρησιμοποίηση αυτών των φυτοφαρμάκων για προληπτικούς λόγους είναι η απόλυτη τρέλα, καθώς όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται, τόσο πιο ανθεκτικά σε αυτά γίνονται τα έντομα και τα παράσιτα».
Τα νεονικοτινοειδή και η ουσία fipronil εκτιμάται ότι αποτελούν σχεδόν το 40% της παγκόσμιας αγοράς εντομοκτόνων-παρασιτοκτόνων (με συνολικές ετήσιες πωλήσεις σχεδόν 2 δισεκατομμυρίων ευρώ) και οι αγρότες εξαρτιούνται όλο και περισσότερο από αυτά, όπως παλαιότερα συνέβαινε με το DDT. «Έχουμε ξεχάσει τα μαθήματά μας και ξαναβρισκόμαστε εκεί που ήμασταν στη δεκαετία του ΄60» δήλωσε ανήσυχος ο Γκούλσον.
Αν και τα νεονικοτινοειδή δεν συσσωρεύονται στους ιστούς των ανθρώπων και των ζώων όπως έκανε το DDT, παρόλα αυτά είναι έως 6.000 φορές πιο τοξικά, ενώ διαρκούν στο έδαφος από ένα έως τρία χρόνια. Παραμένει ερωτηματικό σε ποιο βαθμό δημιουργούν προβλήματα στους ανθρώπους και σε άλλα θηλαστικά, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, αλλά η νέα μελέτη δεν το αποκλείει.
Όμως ο Τζούλιαν Λιτλ, εκπρόσωπος της εταιρείας Bayer, μίας από εκείνες που παράγουν αυτά τα φυτοφάρμακα, αντέτεινε ότι «υπάρχουν πολύ λίγα αξιόπιστα στοιχεία πως αυτά τα πράγματα όντως προκαλούν ανεπιθύμητη βλάβη, γιατί θα το είχαμε δει μετά από τη χρήση τους επί πάνω από 20 χρόνια».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση Προστασίας των Καλλιεργειών (ένα λόμπι των παραγωγών φυτοφαρμάκων) δήλωσε ότι η νέα μελέτη κάνει επιλεκτική χρήση των διαθέσιμων στοιχείων και υπερβάλλει για τις επιπτώσεις στις μέλισσες. «Σεβόμαστε τους επιστήμονες που έκαναν τη νέα έρευνα, αλλά φαίνεται πως αποτελούν μέρος μιας κίνησης που συνενώνει μερικούς ακαδημαϊκούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, των οποίων ο μοναδικός στόχος είναι να περιορίσουν ή να απαγορεύσουν τη χρήση της τεχνολογίας των νεονικοτινοειδών, άσχετα από το τι μπορεί να δείχνουν τα στοιχεία» πρόσθεσε εκπρόσωπος της Ένωσης.
Η Ευρώπη έχει ήδη σε ισχύ ένα διετές μορατόριουμ, που απαγορεύει τη χρήση νεονικοτινοειδών σε ανθοφόρες καλλιέργειες. Τα εν λόγω χημικά επιτρέπονται μόνο σε φυτά χωρίς λουλούδια, τα οποία δεν προσελκύουν μέλισσες και άλλα έντομα που κάνουν επικονίαση.
Κίνδυνος αυτισμού
Η δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής την Τζέινι Σέλτον του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια- Ντέιβις, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό περιβαλλοντικής υγείας «Environmental Health Perspectives» κατέληξε στο συμπέρασμα, σύμφωνα με τα πρακτορεία Ρόιτερς και Γαλλικό, ότι οι έγκυες γυναίκες, οι οποίες ζουν κοντά σε αγρούς, όπου γίνεται χρήση χημικών φυτοφαρμάκων (σε απόσταση ενός έως δύο χιλιομέτρων), έχουν πιθανότητα αυξημένη κατά 60% να αποκτήσουν παιδί με αυτισμό ή άλλη νευρο-αναπτυξιακή διαταραχή. Όταν η έκθεση στα φυτοφάρμακα συμβαίνει κυρίως στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, τότε ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος.
«Το μήνυμα είναι πολύ σαφές» δήλωσε η Σέλτον. «Οι έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν να έρχονται σε επαφή με αγροτικά χημικά, όσο αυτό είναι δυνατό». Μεγαλύτερος φάνηκε να είναι ο κίνδυνος για τα οργανοφωσφορικά φυτοφάρμακα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο υπό ανάπτυξη εγκέφαλος του εμβρύου είναι ευαίσθητος στα φυτοφάρμακα που εισχωρούν στον οργανισμό της εγκύου μητέρας του.
Δύο ακόμη μελέτες στο παρελθόν έχουν συσχετίσει τα φυτοφάρμακα με αυξημένο κίνδυνο αυτισμού, αλλά οι επιστήμονες χρειάζονται και άλλα στοιχεία προτού αποφανθούν οριστικά. Άλλες έρευνες έχουν συσχετίσει την προγεννητική έκθεση του παιδιού σε φυτοφάρμακα με χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης.
