Προϋποθέσεις της ακούσιας νοσηλείας και προβλήματά της
Κατά το άρθρο 1687 του Αστικού Κώδικα όταν η κατάσταση ενός προσώπου επιβάλλει την ακούσια νοσηλεία του σε μονάδα ψυχικής υγείας, αυτή γίνεται μετά προηγούμενη άδεια του δικαστηρίου και κατά τις διατάξεις ειδικών νόμων.
Σύµφωνα λοιπόν µε το άρθρο 95, παράγρ. 2 του Ν. 2071/92, οι προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία είναι οι εξής:
α. Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή,
β.Να µην είναι ικανός να κρίνει για το συµφέρον της υγείας του,
γ. Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή
δ.Η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου. Eπίσης, την αίτηση για την ακούσια νοσηλεία που απευθύνεται στον εισαγγελέα πρωτοδικών "...συνοδεύουν αιτιολογηµένες γραπτές γνωµατεύσεις δύο ψυχιάτρων, ή επί αδυναµίας εξευρέσεως δύο ψυχιάτρων, ενός ψυχίατρου και ενός ιατρού παρεµφερούς ειδικότητας ".
Σε ποσοστό 98% περίπου επί του συνόλου των σχετικών περιπτώσεων, οι ιατρικές γνωµατεύσεις υπογράφονται από δύο ψυχιάτρους.
Επίσης, τα ιατρικά πιστοποιητικά που αφορούν στην παρούσα κατάσταση του ασθενούς προϋποθέτουν την προηγούµενη εξέταση του ασθενούς. ο ψυχίατρος που καλείται να διατυπώσει µία εκτίµηση για ένα πρόσωπο µε σκοπούς άλλους από τους θεραπευτικούς, όπως κατά τη διενέργεια ψυχιατροδικαστικής εκτίµησης, οφείλει πρώτα να το ενηµερώσει και να το συµβουλεύσει για το σκοπό της εκτίµησης αυτής, τη χρήση των ευρημάτων και τις πιθανές συνέπειες της εκτίµησης.
Παρόλαυτα, από την εξέταση τέτοιου είδους περιπτώσεων, προκύπτει ότι σε κανένα από τα ιατρικά σηµειώµατα δεν αναγράφεται η υπηρεσιακή θέση των γιατρών που εξέτασαν τον ασθενή. Στο κείµενο της γνωµάτευσης αναφέρονται τα ονόµατά τους και η ειδικότητά τους ως «ψυχιάτρων», αλλά στην υπογραφή δεν αναφέρεται ο βαθµός τους. Συνιστάται η υπογραφή να συνοδεύεται µε σφραγίδα µε το όνοµα και τον υπηρεσιακό βαθµό των ψυχιάτρων.
Εξάλλου, ας ληφθεί υπόψη ότι το δικαστήριο, που δικάζει µε τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, αν κρίνει ότι οι γνωµατεύσεις των δύο ψυχιάτρων που προσκομίζονται διαφέρουν µεταξύ τους ή δεν είναι πειστικές ή ο επιστηµονικός διευθυντής του νοσοκοµείου όπου έχει εισαχθεί ο ασθενής διατυπώνει αντίθετη προς τις γνωµατεύσεις - γνώµη, διατάζει την εξέταση του ασθενή και από άλλο ψυχίατρο.
Επίσης, ένα άλλο πολύ σοβαρό σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι από την σχετική έρευνα προέκυψε ότι σε ποσοστό 50%, επί του συνόλου των έγκυρων παρατηρήσεων ακούσιων εγκλεισµών, δεν υπήρχε αιτιολογηµένη ιατρική γνωµάτευση, αναφορικά µε την ύπαρξη ή όχι συγκεκριµένης ψυχικής διαταραχής
Σε εκτέλεση της εισαγγελικής εντολής, οι ασθενείς µεταφέρονται στα ψυχιατρικά νοσοκοµεία για εξέταση και σύνταξη των σχετικών ψυχιατρικών γνωµατεύσεων.
Συντάσσονται τα «ιατρικά πιστοποιητικά» µε το εξής συνήθως περιεχόµενο:
«Οι υπογεγραµµένοι ψυχίατροι: α) .............. και β) ................ αφού εξετάσαµε σήµερα τον .......... του............ κάτοικο .............. βρήκαµε ότι πάσχει από ψυχωτικού τύπου εκδηλώσεις ή ψυχωσική συνδροµή και ότι έχει ανάγκη νοσηλείας σε ψυχιατρική κλινική, πληρεί δε τις προϋποθέσεις για ακούσια νοσηλεία βάσει της παραγράφου 2 του άρθρου 95 του Ν. 2071/92». Δηλαδή με πλάγια γράµµατα αναπαράγονται τα χειρόγραφα µέρη του εγγράφου, ενώ τα υπόλοιπα είναι προτυπωµένα µέρη εντύπου.
Γενικά, κάθε ιατρική εξέταση αποβλέπει στη διάγνωση του προβλήµατος που παρουσιάζει ο ασθενής. Μια ολοκληρωµένη διάγνωση απαιτεί ένα σκεπτικό µε
αιτιολογικές υποθέσεις, που θα βοηθήσουν αφενός στην προγνωστική διάγνωση και αφετέρου στην επιλογή θεραπευτικής αγωγής.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας του ακούσιου εγκλεισµού, ο ψυχίατρος έχει τον ρόλο του πραγµατογνώµονα, η κρίση του οποίου θα αιτιολογήσει την απάντηση στο
«ερώτηµα» του εισαγγελέα για αναγκαστική ή µη νοσηλεία του «ασθενούς» βάσει των προϋποθέσεων του νόµου.
Στην κλινική εκτίμηση της εικόνας του ασθενούς υπάρχει η Παρούσα Ψυχική Κατάσταση (ΠΨΚ) που περιγράφει το συνολικό άθροισμα των παρατηρήσεων και των εντυπώσεων του γιατρού για τον ψυχικά ασθενή κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Η ΠΨΚ καταγράφει την εµφάνιση, τον λόγο, τις πράξεις και τις σκέψεις του ασθενούς, κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
Ως εκ τούτου, οι γενικές και αόριστες διαγνώσεις «ψυχωτικού τύπου εκδηλώσεις» δεν καλύπτουν την απαίτηση του νόµου για αιτιολογηµένες γνωµατεύσεις, αφού δεν καταγράφονται το πραγµατολογικό υλικό, η σχετική µεθοδολογία, οι τυχόν πράξεις βίας, ούτε περιέχουν συµπεράσµατα µε την απαραίτητη επιστηµονική τεκμηρίωση.
Δυστυχώς όμως στην πλεινότητα των ψυχιατρικών γνωματεύσεων, αυτές περιορίζονται στη γενική προτυπωµένη διατύπωση.
Γενικά, δεν αιτιολογείται επαρκώς η ανάγκη για ακούσια νοσηλεία του ασθενούς, ως ενδεδειγµένη θεραπευτική µέθοδος που καλύπτει τις δύο βασικές προϋποθέσεις που ορίζει ο νόµος:
α) την αδυναµία του ψυχικά ασθενούς να κρίνει για το συµφέρον της υγείας του, έτσι ώστε η έλλειψη νοσηλείας του να έχει ως συνέπεια είτε τον αποκλεισµό της θεραπείας του είτε την επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του, και
β) την ανάγκη ακούσιας νοσηλείας για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ιδίου ή τρίτων.
Η αιτιολογία και η επιστημονική τεκμηρίωση των ιατρικών γνωματεύσεων αποτελούν πολύ σημαντικούς παράγοντες για την ορθή και δίκαιη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
