Συνέντευξη στη Μαρία Θανοπούλου
Μια απλή εξέταση αίματος θα προειδοποιεί στο μέλλον τις γυναίκες για το ενδεχόμενο να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού ώστε να εισαχθούν σε ένα πρόγραμμα στενής παρακολούθησης και να μην κινδυνεύσει η ζωή τους. Η ελπιδοφόρα είδηση για τις γυναίκες έρχεται από το University College του Λονδίνου όπου επιστήμονες ανάμεσα τους η 33χρονη Ευαγγελία Ουρανία Φουρκαλά ανακάλυψαν ένα μοριακό "αποτύπωμα" στο DNA, η παρουσία του οποίου υποδηλώνει την ύπαρξη ενός γονιδίου, το οποίο αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
Μιλήστε μας για την ανακάλυψή σας...
Η συγκεκριμένη ανακάλυψη βασίζεται σε δουλειά πάνω από 10 χρόνια. H ερευνά αυτή χωρίζεται σε δυο φάσεις, αρχικά αναλύσαμε το DNA γυναικών που είναι φορείς του μεταλλαγμένου γονιδίου BRCA1, το οποίο είναι γνωστό ότι αυξάνει τις πιθανότητες μιας γυναίκας κατά 85% να αποκτήσει καρκίνο του μαστού και αυτό που ανακαλύψαμε είναι ένα ''γενετικό αποτύπωμα'', μια αλλαγή ουσιαστικά του γονιδιώματος που χαρακτηρίζει αυτές τις γυναίκες. Σ' αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι το 10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού οφείλονται στις μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2, οι οποίες ουσιαστικά είναι κληρονομικές μεταφέρονται δηλαδή από τους γονείς. Το υπόλοιπο 90% των περιπτώσεων είναι ακόμη άγνωστο ποιά είναι τα αίτια και μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί μια γενετική αιτία. Επομένως το ενδιαφέρον κομμάτι της έρευνας μας έρχεται στο δεύτερο σκέλος όταν αναλύσαμε DNA από γυναίκες που ξέραμε ότι αναπτύσσουν καρκίνο του μαστού που δεν οφείλεται σε κληρονομικότητα και είδαμε με μεγάλη μας έκπληξη ότι αυτές οι γυναίκες έχουν το ίδιο ''γενετικό αποτύπωμα'' όπως οι φορείς του BRCA1. Αυτό σημαίνει πως αυτή η αλλαγή μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού σε ασυμπτωματικές γυναίκες χωρίς ιστορικό αρκετά χρόνια πριν τη διάγνωση τους, έτσι ώστε οι γυναίκες που έχουν αυτήν την αλλαγή με τη βοήθεια του γιατρού τους να λάβουν μέτρα πρόληψης. Σ' αυτά τα μέτρα περιλαμβάνονται αλλαγή τρόπου ζωής όπως άσκηση, υγιεινή διατροφή, φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά και απαιτείται πολλή δουλειά ακόμη για να πούμε πως έχουμε στα χέρια μας ένα τεστ έτοιμο για ευρεία χρήση. Ήδη όμως έχουμε σχεδιάσει τα επόμενα βήματα για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Πού μπορεί να οδηγήσουν τα ευρήματα της έρευνας;
Ιδανικά θα θέλαμε στα επόμενα 5 με 7 χρόνια να έχουμε ένα τεστ το οποίο θα μπορεί με ακρίβεια να προβλέψει αν μια γυναίκα επρόκειτο να νοσήσει με καρκίνο του μαστού στο μέλλον. Έτσι αυτές οι γυναίκες θα μπορούν να εισαχθούν σε ένα πρόγραμμα στενής παρακολούθησης για να παραμείνουν υγιείς.
Πιστεύετε ότι θα μπορέσουμε κάποια στιγμή να μιλήσουμε για πρόγνωση του καρκίνου του μαστού;
Είμαι αισιόδοξη και πιστεύω πως ναι. Γίνονται πολλές προσπάθειες σε Ευρώπη και Αμερική για να επιτευχθεί αυτό. Πολλά ερευνητικά κέντρα δουλεύουν πάνω σε αυτόν τον τομέα για να μπορέσουμε να μιλάμε για πρόγνωση. Τα τελευταία χρόνια ας μην ξεχνάμε τη μεγάλη πρόοδο στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο αντικείμενο;
Mέσω των διδακτορικών σπουδών μου με τον Prof. Martin Widschwendter και την Prof. Usha Menon, μου αναπτύχθηκε το ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο κομμάτι έρευνας δεδομένου ότι ο καρκίνος του μαστού είναι από τους πιο συνηθισμένους στις γυναίκες και ενώ έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη θεραπεία είναι αξιοπερίεργο που ακόμη δε γνωρίζουμε πολλά για τις αιτίες των μη κληρονομικών περιπτώσεων. Επίσης, η ανακάλυψη ενός τεστ που μπορεί χρόνια πριν νοσήσεις να προβλέπει αυτή την πιθανότητα έτσι ώστε να μπορέσεις να αλλάξεις το μέλλον σου με ενθουσιάζει.
Πώς νιώθετε για την ανακάλυψή σας;
Πολύ περήφανη που είμαι μέλος μιας ομάδας τόσο ενθουσιώδης, που όλοι αγαπάμε αυτό που κάνουμε. Σκοπός μας είναι να έχουμε αποτελέσματα που θα φέρουν αλλαγές στον ιατρικό τομέα με γνώμονα το καλό των ασθενών.
Πώς πήρατε την απόφαση να ασχοληθείτε με την έρευνα;
Από μικρή με ενδιέφεραν οι επιστήμες που έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο. Και ενώ αρχικά ήθελα να γίνω κλινικός γιατρός όταν εισάχθηκα στον κόσμο της έρευνας τον αγάπησα. Με ενθουσιάζει η ιδέα ότι έχεις μια υπόθεση που μέσω της ανάλυσης προσπαθείς να την αποδείξεις. Βέβαια είναι δύσκολος δρόμος που απαιτεί πολλές θυσίες αλλά όταν βλέπεις αποτελέσματα ενθουσιάζεσαι ακόμη περισσότερο.
Η γενετική έρευνα μπορεί να οδηγήσει στη θεραπεία πολλών ασθενειών...Πιστεύετε όμως ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια πρόσβαση στα ιατρικά επιτεύγματα;
Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή της γενετικής έρευνας και η πιο μικρή ανάλυση ήταν πανάκριβη. Πλέον με τη βοήθεια της τεχνολογίας αυτό έχει αλλάξει. Ελπίζω πως τα επόμενα χρόνια η εικόνα θα βελτιωθεί. Άλλωστε το ζητούμενο του ερευνητή είναι το τεστ ή η θεραπεία να είναι προσβάσιμη σε όλους.
Ως γυναίκα επιστήμονας έχετε υποστεί διακρίσεις στην Ελλάδα ή το εξωτερικό;
Δε μπορώ να πω γενικότερα πως με έχουν αντιμετωπίσει διαφορετικά. Είναι στο χέρι μας πως διαχειριζόμαστε τις καταστάσεις. Το σημαντικό είναι να μην αφήνουμε τον εαυτό μας να ελέγχεται από τετριμμένες αντιλήψεις του τύπου "είμαι γυναίκα ή μητέρα και δε μπορώ να τα καταφέρω" γιατί αυτό και μόνο σε εμποδίζει από το επόμενο βήμα. Επίσης αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι πως κι εμείς οι γυναίκες πρέπει να υποστηρίζουμε η μια την άλλη.
Ποια θα είναι η επόμενη έρευνα σας;
Αυτή τη στιγμή συνεχίζουμε αυτήν την έρευνα. Παράλληλα όμως ασχολούμαι με το πώς οι αλλαγές βάρους κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας μπορούν να προβλέψουν τον κίνδυνο της για καρκίνο του μαστού.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό σας;
Να μπορέσω να κάνω κάτι που πραγματικά θα βοηθήσει τους συνανθρώπους μου -είτε σε ερευνητικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο-.
Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στις γυναίκες;
Όλα είναι δυνατά, αρκεί να το θέλεις πραγματικά πολύ και να προσπαθήσεις γι’ αυτό! Αν αυτό που προσπαθείς δε γίνει, τουλάχιστον εσύ θα ξέρεις πως έκανες ό,τι καλύτερο μπορούσες εκείνη τη δεδομένη στιγμή και θα είσαι καλά με τον εαυτό σου.
